1. In tijden van crisis: wees kwetsbaar en word sparringspartner

Juli 2020 was nog maar het begin van de coronacrisis. Hoe stel je je als bestuurder of toezichthouder op in tijden waarin veel onzeker is? Voor Jolande Sap, commissaris bij onder andere KPN, Renewi, en KPMG, was deze periode het moment om op te treden als sparringspartner: “Ik probeer bestuurders vooral steun te geven en mee te denken. En vragen te stellen waar ze in de hectiek van alledag misschien zelf niet aan toekomen.”

Teun Verheij, (toenmalig) algemeen directeur van foodservicebedrijf Albron, was in deze tijd openhartig over de uitdagingen waar het bedrijf mee te maken kreeg, toen het veel bedrijfskantines moest sluiten. “Je hoeft niet met hangende schouders te vertellen dat je het allemaal niet ziet zitten, maar je kunt wel open en eerlijk zijn en laten zien dat je zelf ook zoekende bent. Dat blijkt een belangrijke basis voor betrokkenheid en vertrouwen.”

2. Diversiteit is geen vinkje

Volgens Khalid Boutachekourt, directeur bij Publinc, moeten juist de mensen met een mening die niet bij het midden past bij discussies betrokken worden. “Als toezichthouder of bestuurder heb je de verantwoordelijkheid een veilig klimaat te scheppen waarin iedereen gehoord wordt, wat voor angsten of wereldbeelden daar ook bij horen.”

Daarbij hoort dat je botsingen niet uit de weg gaat, ziet Talitha Muusse: “Als je andersdenkenden toelaat in je organisatie, moet je ook bereid zijn te accepteren dat er botsingen zullen ontstaan. Je moet openstaan voor die nieuwe inzichten en verrijkende perspectieven.”

3. De energietransitie versnellen vraagt om lef

Lieve Declercq, CEO van SPIE Nederland, pleit voor meer lef van bestuurders: “Je moet durf hebben om angst te doorbreken. Wachten op nieuwe wetgeving van de overheid duurt te lang. Ontwikkel, en zie maar wat er gebeurt als je op de vingers wordt getikt.”

Roland Pechtold, (toenmalig) algemeen directeur Groenleven, valt haar daarin bij. “Laten we niet vergeten dat [de wetgeving van, red.] de ACM een verlengstuk is van de politieke arena. Wij als stemgerechtigden zijn deels verantwoordelijk voor wat daar gebeurt. Uit eigen ervaring heb ik geleerd dat het werkt om het gesprek aan te gaan.”

Lees ook: In gesprek met Mariken Tannemaat, commissaris ABN AMRO

4. Maak van biodiversiteitsverlies een agendapunt

Volgens Elfrieke van Galen, partner van TheRockGroup en toezichthouder bij verschillende organisaties (waaronder Schiphol), gaat biodiversiteit elke organisatie aan. “Op welke manier maakt je bedrijf impact op biodiversiteit? En in welke mate ben je ervan afhankelijk? Bedrijven moeten nu al rekening houden met de financiële risico’s van klimaatverandering.”

Manon van Beek, bestuursvoorzitter van TenneT, probeert biodiversiteit zo tastbaar mogelijk te maken. “Aan het begin van een bestuursvergadering laat ik aan de hand van foto’s zien wat TenneT allemaal nog meer doet naast de reguliere werkzaamheden. Zo ook met onze biodiversiteitsprojecten. Zo gaat het leven.”

5. Rekenen met ‘echte prijzen’, want de wereld gaat die kant op

Nog te vaak worden de maatschappelijke kosten van klimaatverandering niet meegerekend in de prijs die we voor producten betalen. Maar rekenen met de ‘echte prijs’ wint aan terrein. “Consumenten zijn er klaar voor”, zegt Michel Scholte, oprichter van True Price. “De volgende stap is om te kijken hoe we het belastingsysteem slim kunnen inrichten.”

Harm Tunteler, voorzitter van de raad van commissarissen van matrassenproducent Auping, denkt dat bedrijven genoodzaakt zijn om zich naar deze trend te schikken. “Bedrijven worden in toenemende mate beoordeeld op transparantie en maatschappelijk verantwoord ondernemen. De slimme aandeelhouder ziet dat duurzaamheid en circulariteit continuïteit heeft.”

“De signalen uit de maatschappij zijn duidelijk”, voegt Volkert Engelsman, CEO van voedingsdistributeur Eosta daaraan toe. “Nu is het aan de wetgever om met financiële prikkels duurzaam gedrag te belonen en vervuilende praktijken aan banden te leggen.”

6. Brede welvaart onderdeel van je bedrijf maken? ‘Omarm rebellen’

De nieuwe economie ademt waarden als gezondheid, welzijn, tevredenheid en harmonie met de omgeving. Om die waarden te integreren in bedrijfsvoering heb je rebellen nodig, zegt Laurentien van Oranje. “Rebels leiderschap betekent voor mij mensen die vrij durven denken. Durven denken vanuit een gezamenlijke missie en wederzijds vertrouwen en niet vanuit eigenbelang.”

Ron Steenkuijl, directeur Corporate Affairs bij ADG Dienstengroep en betrokken bij stichting Helden van de Wil, sluit zich daarbij aan. “Vanuit die rebelsheid kun je initiatieven ontplooien waarmee je druk uitoefent op de politiek.”

Lees ook: 3 kenmerken van een leider die de duurzame transitie kan versnellen

7. Transparantie en integriteit vragen om gesprekken over ongemak

Praten over de transparantie en integriteit van een persoon of organisatie, blijkt vrijwel altijd ongemakkelijk. Maar als je nooit iets over misstanden hoort, gaat er waarschijnlijk iets mis. “Het is belangrijk om de uitdaging aan te gaan en er over te spreken”, zegt Lousewies van der Laan, directeur bij Transparency International Nederland. “Maar om openlijk te twijfelen aan iemands integriteit blijkt lastig. Daarom is een veilige omgeving zo belangrijk. Kun je het zien, wil je het zien?”

Volgens Leen Paape, hoogleraar corporate governance bij Nyenrode, zijn er genoeg hulpmiddelen die morele besluitvorming ondersteunen. “Edgar Karssing (hoogleraar filosofie en integriteit aan Nyenrode) heeft zeven vragen opgesteld die je jezelf kunt stellen als het om morele dilemma’s gaat. Met dat soort oefeningen kun je voorkomen dat je uit de bocht vliegt.”

8. Maak plaats voor de nieuwe generatie toezichthouders

“Sommige generaties zijn meer vertegenwoordigd dan anderen in de boardroom.” Daar wil Nikki Trip, medeoprichter van 2100, verandering in brengen. “Jongeren kijken op een andere manier naar de maatschappij. Ze brengen van nature een langetermijnvisie mee, simpelweg omdat ze onderdeel zijn van de toekomst.”

Margot Scheltema, commissaris bij onder andere De Nederlandsche Bank adviseert beginnende commissarissen in ieder geval twee dingen als ze hun plek in een raad willen vinden: “Leer het bedrijf en het verdienmodel door en door kennen. Zorg daarnaast dat je investeert in de mensen om je heen, zowel je medecommissarissen als de raad van bestuur.”

9. Krapte op de arbeidsmarkt vraagt om nieuw leiderschap

Een paar maanden geleden stonden er in Nederland nog nooit zoveel vacatures open. Hoe trek je mensen aan en hoe blijf je aantrekkelijk? Voor John van Hoof, voorzitter van de raad van bestuur van schoonmaakbedrijf CSU, gaat het om omkijken naar je mensen. Zo helpt het bedrijf medewerkers met financiële problemen. “We bieden budgetcoaches aan die gratis advies geven. En we hebben een boekje gemaakt met bespaartips, ingediend door onze eigen medewerkers.”

Volgens Janine Vos, CHRO en bestuurslid bij Rabobank en commissaris bij KLM, draait het om meer aandacht van de leidinggevende voor de werknemer. “Het is belangrijk om vaker in te checken hoe het gaat. En mensen willen coaches die ze kunnen helpen. Leidinggeven is coachen.”

10. Veranker verduurzaming in de missie en het DNA

In het webinar met Virginia Yanquilevich, CEO van Dopper en Marit van Egmond, CEO van Albert Heijn bespraken we hun perspectieven op verduurzamen en hun reflectie vanuit de praktijk. Hun advies was om dit echt te verankeren in de missie en het DNA van de organisatie.

Dit artikel werd eerder gepubliceerd door Change Inc. op 11 januari 2023