Wat was je eerste baantje?
Ik werkte bij Schoenexpres in Enschede, toen ik een jaar of veertien was. Dat was de eerste keer dat ik solliciteerde. Omdat ik maar geen reactie kreeg zei mijn moeder: je moet zelf bellen! Ik zie me daar nog staan, trillend als een rietje bij de draaitelefoon. Omdat ik belde nodigden ze me toch uit, al lag ik niet bovenop hun stapel. Je moet een keer zo’n stap durven nemen.

Hoe leg je aan een kind uit wat je doet?
Mijn zoons van 13 en 10 hebben een vader die thuis moeilijk doet over afvalscheiding. Ze weten dat ik als ondernemer problemen probeer op te lossen rondom grondstoffen en milieu. Uitleggen wat ik doe is moeilijker dan bij een conventionele baan, omdat Powered by Meaning een verzameling bedrijven is. Alle bedrijven in onze groep, waar nu zo’n 350 mensen werken, houden zich bezig met maatschappelijke thema’s. Mijn zoons begrijpen wat de circulaire economie is en dat er uitvinders, ondernemers en nieuwe bedrijven nodig zijn om de problemen aan te pakken die ook hun generatie raken.

‘We moeten af van korte termijn-denken en waarde gaan creëren op meer vlakken dan geld alleen’

Wat is je grote droom?
Die komt uit mijn tenen en is inderdaad heel groot. Ik geloof dat we onze economie anders moeten inrichten. Nu lijkt het wel alsof onze maatschappij in het teken staat van het dienen van de economie. Dat moeten we omdraaien: de economie dient de maatschappij. We moeten af van korte termijn-denken en waarde gaan creëren op meer vlakken dan geld alleen. Door bedrijven te starten die op deze gedachte gestoeld zijn brengen we dit in de praktijk. Dat maakt werken bovendien leuker en betekenisvoller, vandaar dat we onze groep Powered by Meaning hebben genoemd.

Je gebruikt liever de term ‘circulair’ dan ‘duurzaam’. Waarin zit het verschil?
Aan duurzaamheid zit iets moralistisch. Je doet het nooit goed genoeg. Greta Thunberg horen spreken, hoe belangrijk haar boodschap ook is, werkt bij mij verlammend. Men neemt elkaar de maat, vraagt mensen korter te douchen en met koud water. Misschien dat tien procent van de mensen dit wel wil, maar die overige negentig procent krijg je niet mee.

Circulair is: laten we een douche uitvinden met water opgewarmd door een zonneboiler die zelf water zuivert. Dan kun je zo lang douchen als je wilt. Hier bestaan al twee soorten van, al zijn ze nog duur. De reden dat ik de circulaire economie zo omarm is dat het een handelingsperspectief geeft aan ondernemers. Ondernemers zijn niet goed in staat te denken in minder, laat staan in laten krimpen wat ze hebben opgebouwd, maar geneigd om creatief te zijn en door te zetten. Daar voel ik me bij thuis.

‘We mochten een kwartier langskomen in het torentje, dat werd een half uur’

Waar ben je trots op?
Op mijn bijdrage aan het op de kaart zetten van Nederland als circular hotspot. Bij de oprichting in 2012 ben ik een tijdje directeur geweest van Circle Economy. Een hotspot kan ontstaan op een plek waar mensen werken aan een hoger doel en waar ruimte bestaat om te experimenteren. Nederland is toch een soort Singapore met een beetje extra land, een stadsdelta. De problemen die we hier hebben zijn ook de problemen van de toekomst in de rest van de wereld.

Er was destijds een regeerakkoord waar één keer het begrip circulaire economie in werd genoemd. We mochten een kwartier langskomen in het torentje, dat werd een half uur. ‘We hebben een nieuw exportproduct voor Nederland,’ zei Rutte. Ons land liep achter met hernieuwbare energie en afvalverwerking maar voorop met nieuwe verdienmodellen. Er zijn inmiddels circular hotspots over de hele wereld, van Polen tot Nigeria. Ik heb tegen een bal getrapt die nu zelf verder rolt.

Waar lig je van wakker?
Ik word de laatste tijd iets onrustiger wakker omdat we met Powered by Meaning spannende stappen aan het zetten zijn. We hebben onze bedrijven tot nu organisch laten groeien. Nu gaan we investeren in vastgoed en maakbedrijven. Dat doen we niet puur uit de winst van ons bedrijf maar samen met externe investeerders. Dat betekent een ander soort risico: je kunt niet meer bijsturen door harder te werken of eventjes je verlies te nemen.

Waar bestaan die spannende stappen concreet uit?
Er zit een systeemfout in de vastgoedmarkt. De ontwikkelaar verkoopt een pand vaak zo snel door dat er geen reden is om circulaire keuzes te maken. We zijn bezig oude panden in binnensteden te verbouwen tot circulaire locaties die we zelf blijven exploiteren. Meteen kiezen voor kwaliteit is in ons eigen belang, want anders komen we onszelf over vijftien jaar tegen. Onze Social Impact Factory in Utrecht heeft ons geleerd hoe goed dit kan werken. We zorgen ook dat onze gebouwen van binnen makkelijk aanpasbaar zijn. Misschien hebben we straks ziekenhuizen nodig in plaats van kantoorruimte. Aanpasbare gebouwen zijn de monumenten van morgen.

‘Ik hoef niet de hele wereld in mijn eentje te veranderen en me eigenaar van elk probleem te voelen’

Zijn er eigenschappen van jezelf waar je graag afscheid van zou willen nemen?
Mijn probleem was altijd dat ik dacht dat alles maakbaar was. Als iets niet lukt, linksom of rechtsom toch proberen, nog harder werken. Ik ben erachter gekomen dat dit niet klopt. In 27 jaar ondernemen heb ik zoveel meegemaakt, van vergissingen en teleurstellingen tot dingen die vanzelf goed komen. De relativiteit van mijn eigen inbreng zien geeft rust. Ik hoef niet de hele wereld in mijn eentje te veranderen en me eigenaar van elk probleem te voelen.

Je hebt veel op podia gestaan. Waarom ben je dit minder gaan doen?
In 2017 heb ik bewust gekozen niet zoveel praatjes meer te houden. Het circulaire economie-verhaal moest eerst wel verteld worden, maar inmiddels zijn er veel mensen bij gekomen die dit beter kunnen dan ik. Het knaagde aan me dat ik succesverhalen vertelde van ondernemers die risico hadden genomen en keihard hadden gewerkt en dat ík na afloop de schouderklopjes kreeg. Ik wilde het liever zelf in de praktijk brengen.

Wat doe je om stoom af te blazen?
Omdat ik bezig ben met mijn levensmissie vergeet ik vaak dat ik aan het werk ben. Met name het creatieve proces ervaar ik eigenlijk als spelen. Natuurlijk voel ik ook spanning. Sommige mensen zien hoeveel ik doe en vragen zich af waarom ik niet overspannen raak. Gelukkig zijn er altijd relativerende momenten. Tot m’n veertigste wilde ik eigenlijk alleen maar dingen doen waar ik heel goed in was. Dus nam ik weinig tijd voor bijvoorbeeld tennis en gitaarspelen. Dat doe ik nu wel. Een verademing, ook al word ik er geen kampioen in.

Met wie zou je een dag van baan willen ruilen?
Met Frans van Houten van Philips. Hij is bezig het bedrijf om te draaien en betekenisvoller te maken. Hoe ga je op dat niveau om met al die stakeholders die waarschijnlijk vertellen dat het niet kan? Dat zou ik niet zozeer een dag willen doen maar liever een paar jaar.

Fotografie: Pieter Bas Bouwman