Liedewij Loorbach: ‘We werken niet voor iemand die geld zit binnen te harken, iedereen werkt voor de missie’

Wat is je grote droom?
Een economie die waarde creëert voor iedereen, in plaats van de extractie-economie waar we nu in zitten: een uitzuigeconomie die draait om zo veel mogelijk uit de aarde te onttrekken, of uit de werknemers te persen. Of waarbij aan de andere kant van de wereld mensen voor heel weinig geld moeten werken. Ik zou ook heel graag af willen van het aandeelhouderskapitalisme, waarbij zo veel mogelijk waarde aan een bedrijf wordt onttrokken om heel veel waarde te creëren voor een selecte groep. Ja, daar droom ik wel van.

Weet je nog wanneer die droom ontstond?
Die drang naar rechtvaardigheid heeft er altijd wel ingezeten, dat gevoel dat de wereld toch eerlijker in elkaar zou moeten zitten. Op een gegeven moment las ik het boek Donuteconomie, van Kate Raworth, dat gaat over hoe de huidige economie compleet buiten de planetaire grenzen gaat. Als we doorgaan binnen dit kapitalistische systeem, worden grote delen van de aarde onleefbaar en stort de hele boel in elkaar. We moeten met zijn allen naar een andere economie.

In welke situatie heb jij echt lef getoond?
Toen we besloten volledig voor biologisch te gaan. Het was 2019, financieel ging het heel slecht bij Sprinklr. Onze investeerders kwamen uit de meer gangbare sierteelt en oefenden druk op ons uit om onze focus op duurzaamheid een beetje los te laten. Maar wij wilden een heel duidelijke boodschap afgeven, en liever in een niche dan in de breedte. Dat was nog best moeilijk communiceren. Het duurde lang voor mensen snapten dat niet elke plant biologisch is. Je hebt daar een keurmerk voor nodig, je moet je aan allerlei Europese regels houden. En het is een heel moeilijke markt. Er waren weinig kwekers, de consument wist niet dat op elke plant, behalve op biologische, pesticiden zitten, dus de vraag was ook laag. Mijn partner Suzanne van Straaten en ik keken elkaar aan: waar worden wij nou echt gelukkig van? In e-commerce is het vaak de race naar de bodem: je wordt de grootste als je je product het goedkoopst aanbiedt. Daar wilden wij ons leven niet aan besteden. Dus zijn we op zoek gegaan naar investeerders die wel geloofden in ons verhaal over biodiversiteit.

Wanneer kwam het kantelpunt?
Tijdens de coronapandemie. Iedereen was thuis, met heel veel tijd, en iedereen wilde tuinieren. Bovendien moest iedereen online bestellen, want de winkels waren dicht, en bij ons stond alles klaar. Het publieke debat ging ook meer dan ooit over gezondheid, pesticiden en het verlies aan biodiversiteit.

Heb je weleens gedemonstreerd?
Zo vaak, het houdt maar niet op! Een jaar of twaalf geleden liep ik mee in een demonstratie tegen de Amerikaanse multinational Monsanto, vanwege hun bestrijdingsmiddelen en genetisch gemanipuleerde gewassen. Ik ben ook actief geweest bij Extinction Rebellion en heb gedemonstreerd tegen de genocide op het Palestijnse volk.

Wat brengt jou dat?
Demonstreren helpt me dealen met gevoelens van onmacht, woede en verdriet. Ik geloof in democratische waarden: vrijheid, gelijkheid, solidariteit, mensenrechten, eerlijk delen, gelijke kansen. Al die waarden brokkelen in rap tempo af, en het is fijn om met mensen samen te komen die zich actief inzetten voor die waarden. Ik kan soms neerslachtig worden en me afvragen wat het allemaal voor zin heeft, maar soms hoor en lees je inspirerende verhalen over individuen en bewegingen die echt iets kunnen veranderen. En dan ga ik weer demonstreren.

Wat is het beste advies over leiderschap dat je ooit hebt gekregen?
Een goede vriendin zei een keer tegen me, toen we samen op festival Lowlands waren: als je iets met een groep wilt doen, hoort het er soms gewoon bij dat je op elkaar moet wachten. Af en toe denk ik daar nog weleens aan. Zij had het destijds gewoon over dat ik geduld moest hebben als ik naar een volgend optreden wilde en de rest van de groep nog niet zo ver was. Suus vertelt me ook weleens dat ik te snel denk en dan vergeet de rest mee te nemen. Ik ben dan al bij de conclusie, maar anderen hebben dan nog even tijd nodig. Als je een organisme wilt laten bewegen, kun je niet altijd in je eentje het tempo bepalen.

Hoe ben je veranderd in de afgelopen tien jaar?
Ik ben een stuk rustiger geworden. Minder knorrig. De eerste jaren bij Sprinklr waren extreem stressvol. Ik werkte ernaast want we verdienden nog niks, we waren het bedrijf nog aan het opbouwen. Maar van die financiële stress werd ik wel echt chagrijnig. Ik weet nog wel dat iemand in het pakhuis een pot kapot liet vallen. Inkoopprijs zes euro ofzo, wat maakt het uit, maar ik ging helemaal door het lint. Ik zei dat het echt niet oké was, dat er beter op gelet moest worden. Later dacht ik: waar gaat dit over? Mensen moeten gewoon kunnen werken in het vertrouwen dat ze een potje moeten kunnen breken zonder dat er iemand met een zweep komt. Nu het beter gaat met het bedrijf, merk ik dat het ook beter gaat met mijn humeur.

Wat is voor jou absoluut niet onderhandelbaar?
Planten met gif verkopen. Ik ben nooit echt in de verleiding geweest, maar het was af en toe wel lastig. Er zijn bijvoorbeeld maar heel weinig boeren die biologische bollen telen. De grootste heeft jarenlang gezocht naar een opvolger, die is nu goddank gevonden, maar anders hadden wij wel een dilemma gehad. Gaan we dan stoppen met biologische bollen, of nemen we dan genoegen met een iets minder duurzame variant? Maar wat mij betreft zouden we dat nooit doen. Dan verwatert ons merk.

Kunnen alle planten worden geteelt zonder pesticiden?
Ja, maar op grote en commerciële schaal waarschijnlijk niet. Sommige planten zijn heel kwetsbaar. Telers steken heel veel tijd in het veredelen van planten en bloemen, laten we zeggen dat er wel 50.000 soorten zijn waar de consument uit kan kiezen. Ik zou zeggen: kies voor de planten die makkelijker zonder pesticiden kunnen, en richt je daarop. Ik denk dat de klant met de keus uit 25.000 soorten ook prima tevreden is.

Als je een nieuwe wet moet invoeren, wat zou die bepalen?
Dat steward ownership in de wet wordt vastgelegd als bv-vorm. Dat is nu juridisch heel complex. Sprinklr is steward owned, wat betekent dat de aandelen bij een stichting liggen en wij allemaal in dienst zijn. Bij steward ownership zijn zeggenschap en winstrecht gescheiden. Onze investeerders zijn als het ware leninggevers geworden die we waarschijnlijk volgend jaar al, dan bestaan we tien jaar, kunnen terugbetalen. Als die leningen zijn terugbetaald, zijn we helemaal van onszelf. Suzanne en ik hebben onze aandelen gedoneerd en krijgen een heel normaal salaris. Achteraf heb ik weleens gedacht: misschien hadden we onszelf wat meer kunnen gunnen voor het feit dat we zo lang voor niets of weinig heel hard hebben gewerkt. Nu ik op zoek ben naar een nieuw huis denk ik weleens: een tonnetje extra was lekker geweest. Maar de vraag 'wat is genoeg?' is altijd ons uitgangspunt geweest. En ik heb zat.

Waarom hebben jullie voor deze vorm gekozen?
Omdat we bij willen dragen aan een nieuwe economie die draait om het creëren van brede welvaart. Steward ownership is ook zo logisch. Ik erger me aan het start-upwereldje waarbij ondernemers gezien worden als helden, die recht hebben op een obscene compensatie voor hun zogenaamd geniale ideeën en hun lef. Terwijl je weet hoeveel mensen er ook hard voor hebben gewerkt, hoeveel mensen je iets hebben gegund. Dat voelden wij ook. Ons succes was ook bepaald door mensen die ons goedkope werkruimte gaven, door vrienden die ‘s avonds kwamen helpen inpakken. En het is zo veel toffer om iets voor een gemeenschap te doen. We voelen het bij Sprinklr allemaal: we werken niet voor iemand die geld zit binnen te harken, iedereen werkt voor de missie.

Tekst: Vera Spaans