Manon van Beek: ‘Voor mij betekent leiderschap: niet meer nemen dan je geeft’

Ebbinge stelt leiders van vandaag en morgen de vragen die er echt toe doen. Deze keer Manon van Beek, CEO van TenneT.

echte-vragen

Wat was je eerste baantje?
Mijn eerste geld verdiende ik toen ik een jaar of acht was. Ik verkocht zelfgemaakte oorbellen voor de deur van drogisterij-parfumerie van mijn ouders in Rosmalen. Dat leverde honderden guldens op. Ik ben altijd creatief geweest en denk nog steeds in beelden en tekeningen. Mijn eerste serieuze bijbaan had ik als student in Amsterdam. Op een notariskantoor hielp ik onder andere met het kalligraferen van akten.

Hoe leg je aan een kind uit wat je doet?
Ik heb een dochter van 17 en een zoon van 14. Ik heb op zijn school al eens een spreekbeurt over mijn werk gegeven. Ik begon bij het stopcontact en vroeg: weten jullie eigenlijk waar de stroom vandaan komt? Elektriciteit wordt opgewekt met gas of kolen en steeds meer met zon en wind. Die stroom moet getransporteerd worden. Dat is wat TenneT doet. Wij transporteren grote hoeveelheden stroom over lange afstanden. Van zon- en windparken en andere energiecentrales naar 42 miljoen eindgebruikers in Nederland en Duitsland. De kunst is om dit duurzaam, betrouwbaar en betaalbaar te doen. Die weegschaal in balans houden is de kern van mijn werk.

‘Het klimaatprobleem raakt me als mens, als moeder, maar het is niet iets wat me verlamt’

Waar lig je van wakker?
Ik heb weleens de vraag gekregen of ik van het klimaatprobleem emotioneel word of het hoofd koel houd. Mijn antwoord was: ik ben daar heel emotioneel onder én ik houd mijn hoofd koel. Het klimaatprobleem raakt me als mens, als moeder, maar het is niet iets wat me verlamt. Want het kan. We kunnen naar een klimaatneutraal Europa. Economisch kan het, technisch kan het. Waar je dan van wakker ligt is dan meer de cultuurverandering. De mindset, de zachte kant blijkt uiteindelijk de harde noot te zijn, verwacht ik. Als ik ergens van wakker lig gaat het eerder om mensen.

Wat is je grote droom?
Ik wil de energietransitie vooruit brengen in dit deel van Europa, dat gaat lukken als we over systeemgrenzen en landsgrenzen heen denken. Hier hebben we een concreet idee voor. Stel je voor dat we energie-eilanden aanleggen van 10 tot 15 gigawatt, gelegen tussen windparken op zee en meerdere landen. Die kunnen gaan fungeren als knooppunten. Een gigawatt is genoeg om een miljoen huishoudens van stroom te voorzien. Als de wind waait kunnen we gigantische hoeveelheden stroom transporteren naar Nederland, Duitsland en Denemarken. Als het niet waait kun je met dezelfde netwerk bijvoorbeeld waterkracht uit Noorwegen halen. Nu mag ik wel windenergie door een kabel aan land brengen maar ik mag er niet mee handelen. De Noordzee gaat het nieuwe powerhouse van Europa worden. Maar dan moeten regeringen niet in hun nationale schulp terug kruipen, zoals we tijdens de coronacrisis soms hebben zien gebeuren.

Welke barrières kom je tegen bij het verwezenlijken hiervan?
Je werkt in de energietransitie samen met andere partijen: overheid, toezichthouders, industrie.  Het wordt lastig als we zo vast gaan zitten in onze eigen belangen dat je naar elkaar gaat wijzen. Als in: ‘de industrie kan niet verduurzamen want er is geen infrastructuur. De infrastructuur kan niets aanleggen want de vraag is er niet’. Je moet elkaar vasthouden in de energietransitie maar niet gevangen houden. Laten we gewoon beginnen. Een aantal dingen zijn no regret, die hebben we áltijd nodig voor een duurzaam energiesysteem in 2050. In ieder scenario hebben we waterstof nodig, CO2 opslag en minimaal een verdubbeling van de elektriciteitsinfrastructuur.

‘Ik weet nog dat ik van leiding geven aan vijftien mensen naar vijfhonderd mensen ging. Als iemand je een duwtje geeft, blijk je het ineens wel te kunnen’

Hoe ga je om met conflicten?
Conflicten ontstaan vaak omdat iemand iets wil binnen twee of drie jaar, terwijl je zelf werkt  met een andere horizon. Het helpt dan om terug te gaan naar het doel: wat zijn we hier met elkaar aan het doen? Wat is de visie? Continu werken aan vertrouwen helpt om conflicten te voorkomen en te herstellen. Dat vertrouwen bouw je op door hele kleine dingen, door elke dag gewoon te doen wat je zegt. Je verdiepen in de andere kant is ook een belangrijk aspect. Ik bereid altijd afspraken voor door me ze voor te stellen uit de ogen van de ander.

Van wie heb je het meest geleerd over leiderschap?
Van mijn ouders heb ik veel geleerd over doorzettingsvermogen en ondernemerschap, ze zijn nog altijd een bron van inspiratie voor me. Sander van ‘t Noordende, die me aannam bij Accenture, is een enorm voorbeeld voor me geweest. Hij heeft me meer dan eens in het diepe gegooid waardoor ik mijn grenzen heb kunnen verleggen. Ik weet nog dat ik van leiding geven aan vijftien mensen naar vijfhonderd mensen ging. Als iemand je een duwtje geeft, blijk je het ineens wel te kunnen.

Waar ben je trots op?
Onze grote maatschappelijke agenda, bijna 6.000 mensen in dienst, vier miljard investeringen dit jaar. Tegelijkertijd probeer ik elke week een project te bezoeken en één op één gesprekken te hebben met individuele medewerkers. Je probeert een bedrijf te ontwikkelen door een strategie neer te zetten, structuren te veranderen, maar uiteindelijk, waar je dan echt trots op bent, is het mensenwerk.

Hoe ziet een typische dag eruit voor jou?
Er zijn nooit twee dagen hetzelfde. Ik breng veel tijd door hier in Arnhem en in ons Duitse hoofdkantoor in Bayreuth, maar heb geen vast bureau. Je vindt me ook vaak in Berlijn, Brussel of Den Haag. Dat is heel leuk aan mijn vak. De ene week sta je in een jurk bij een staatsbezoek van onze Koning en Koningin in Berlijn, een week later met gele helm bij een project op zee.

Hoe blijf je jezelf ontwikkelen?
Ik ben druk bezig om mijn Duits te verbeteren. Een taal goed spreken geeft je toegang tot de culturele finesses, de zachte kant. Laatst leerde ik weer zo’n mooi woord wat we in het Nederlands niet kennen: Verschlimmbesserung. Het per ongeluk slechter maken door een verbetering.

‘De prijs van succes is verantwoordelijkheid, in hoofdletters. Mijn baan is letterlijk always on, de lampen moeten blijven branden’

Naar welke leider kijk je zelf op?
Angela Merkel is voor mij een rolmodel. Ik heb haar persoonlijk ontmoet bij de opening van Nordlink, de connectie tussen Noorwegen en Duitsland en een kort gesprekje gevoerd in mijn beste Duits. Ik heb ontzag voor al haar ervaringen. Hoe ze richting bepaalt én verbinding houdt. Ze is bezig met grote dingen, vele miljarden, maar staat ook letterlijk met twee voeten in de klei, zoals onlangs bij de overstromingen in Duitsland.

Hoe zorg je dat je dit werk volhoudt?
De prijs van succes is verantwoordelijkheid, in hoofdletters. Mijn baan is letterlijk always on, de lampen moeten blijven branden. Ik ben natuurlijk moeder — naast partner, dochter en vriendin— en CEO. Daar zitten veel paralellen tussen, het is allebei een 24/7 job. Je kan nooit zeggen ‘ik heb m’n dag niet’. Dat vraagt om een gedisciplineerd leven. Ik wandel elke dag en ik schilder, dat is een soort yoga voor me. Ik vind steeds meer rust in eenvoudige dingen. Ik hoef geen boot of een huis in Zuid-Frankrijk. Geef me een goede cappuccino met een van m’n beste vrienden, of lekker tuinieren.

Wat gaat je aan het hart naast TenneT?
Naast TenneT zet ik me in voor goede doelen die gericht zijn op gezondheid en talent. Zo ben ik voorzitter van Refugee Talent Hub en Kanker.nl. Deze activiteiten kosten me geen energie. Ik krijg er juist energie van. Een van de leiderschapsprincipes die ik probeer na te leven is niet meer te nemen dan je geeft. Het is een privilege om directeur te zijn van zo’n bedrijf in deze tijd. Daarom vraag ik me altijd af: wat kan ik teruggeven?

Fotografie: Pieter Bas Bouwman