In het 10e Ebbinge Webinar voor de Zorg ging Niels van Tent in gesprek met Kees Donkervoort en Monique Verdier. Kees is medeauteur van het boek ‘Zorg zoekt breekijzer’ over nieuw leiderschap in een transformerende zorgwereld. Hij is oud bestuurder van topklinisch ziekenhuis MCL en Treant en nu interim bestuurder. Ook is hij toezichthouder bij onder andere CZ, Vilans en Alliade. Monique is vicevoorzitter Autoriteit Persoonsgegevens zoekt als toezichthouder in de zorg, onder andere bij Philadelphia, CuraMare en Vitalis, vaak nieuw leiderschap. Kees en Monique delen hun visie over nieuw leiderschap in de zorg en wat daarvoor nodig is.

Deltaplan

“Transformatie in de zorg is nodig, en die is zo ingrijpend dat er een deltaplan moet komen. In de kern gaat het daarbij om nieuw leiderschap, missie gedreven besturen vanuit een scherpe visie, authenticiteit en flexibiliteit.” Voor Kees Donkervoort aanleiding om het boek te schrijven.

Het is complex omdat er veel tegelijk speelt. De wachttijden lopen enorm op. Er zijn personeelsproblemen, de kosten stijgen hard en de vraag naar zorg groeit snel door de vergrijzing. Tegelijkertijd zien we een felle concurrentie, waar samenwerking gewenst is. En vindt digitalisering decentraal plaats waar dat centraler zou moeten, onder meer om gegevens te kunnen uitwisselen. Nieuw leiderschap is hard nodig om de zorg te vernieuwen. Maar we zien dat talentvolle bestuurders soms botsen met de gevestigde orde. Dat moet anders.

‘Nieuw leiderschap is hard nodig om de zorg te vernieuwen’

“Elke tijd vraagt om een ander type leiderschap. Wat we vandaag nodig hebben is verbindend leiderschap, omdat niemand en geen enkele organisatie het alleen kan. Ego helpt daar helemaal niet bij. Leiders moeten ook in scenario’s kunnen denken, dat hoort bij het zoeken naar nieuwe wegen.”

Van binnen én van buiten

“Een goed bestuur vereist kennis van de zorgsector, maar ook open staan voor geluiden van buitenaf. Raden van toezicht denken vaak traditioneel. Plannen worden vaak eerst volledig uitgedacht en dan pas geïmplementeerd. Al doende leren is nodig om de ontwikkelingen in de wereld bij te houden. Dat vraagt om leiders met karakter. Bestuurders die de dialoog aangaan en ook tijdens het uitvoeren van beleid open blijven staan voor anderen.

‘Durf je iemand toe te voegen die verandering brengt?’

De samenstelling van teams, zowel bij toezichthouders als bij raden van bestuur en artsenteams, is cruciaal. Een goed profiel is daarom onmisbaar. Zoek je iemand die perfect past of durf je iemand toe te voegen die daadwerkelijk verandering brengt? Om een goed beeld te krijgen van de uitdagingen binnen een organisatie, moet je goed rondkijken op de werkvloer om te ontdekken wat de wensen en de noden zijn en welke rollen en persoonlijkheden daarbij horen. Wat zit er al? Wat heb je aanvullend nodig? En kunnen de zittende bestuurders de benodigde expertise leren of is er iemand van buiten nodig? In alle gevallen vraagt nieuw leiderschap om vasthoudendheid, willen leveren en kunnen reflecteren.”

Als team het echte gesprek aangaan

“De taak van een RvT is om een veilige omgeving te scheppen voor de RvB en andere bestuurslagen om te kunnen groeien. Dus niet louter controleren, maar stimuleren. En daarbij mag het best schuren.
Tijdens de verbouwing blijft de winkel open. In het geval van de zorg zelfs 24 uur per dag. Iedereen werkt onder hoge druk. Er zijn crises. Dan moet je elkaar als team kunnen vasthouden. Dat betekent nogal wat voor een uit 2 tot 4 personen bestaande RvT die een organisatie van (tien)duizenden mensen moet overzien. Je wilt ook als RvT elkaar dan ook persoonlijk goed kennen, anders kun je niet als team functioneren en werkt het niet.”

Digitalisering

Een van de grootste en meest uitdagende dossiers is natuurlijk de digitale transitie van de zorg.
“Je ziet veel zelfoverschatting bij bestuur en toezicht als het om digitalisering gaat. Er is een kenniskloof tussen theorie en praktijk. Ook hier moet je kijken of je voldoende kennis in huis hebt, competenties aangevuld kunnen worden of er kennis van buiten nodig is. De overheid stuurt hierin te weinig. Je kunt wel veel leren van voorbeelden uit andere sectoren, kijk bijvoorbeeld naar Coolblue. Een organisatie als Babylon Health heeft digitalisering goed begrepen. Elke zorgbestuurder heeft een bepaalde basiskennis nodig van alle aspecten, en naast financiën en zorgkennis moet je ook kennis over digitalisering borgen in de toezichthoudende organen.”

Ruimte voor vernieuwing. En voor luchtigheid

“Ga het echte gesprek aan, want ruimte scheppen voor vernieuwing vergt moed. RvT leden worden bijvoorbeeld vaak automatisch voor tweemaal vier jaar benoemd. Durf ook eens na de eerste vier jaar te kijken of het nog steeds klopt. Voer jaargesprekken niet alleen individueel maar ook met het team. Een goed samengesteld team kan snel meters maken. Dat is hard nodig gezien de ontwikkelingen in de wereld. De zorg van vandaag vraagt om verbindende leiders met lef en karakter, die onverwachte stappen durven te zetten. En vergeet niet om tijdens al die verandering een relativerende luchtigheid te bewaren.”

Kijk het hele webinar hier terug.

Het volgende Ebbinge Webinar voor de Zorg is op 6 juni 2023 en heeft als thema ‘Wat vraagt het integrale zorgakkoord van leiderschap’.