De komende jaren zal de digitalisering van de zorg een hoge vlucht nemen, is alom de voorspelling. De coronacrisis heeft nog eens benadrukt dat versnelling mogelijk en nodig is. Daarbij is digitalisering niet meer een kwestie van losse projecten binnen de muren van de organisatie. De zorg komt tot stand in zorgketens en netwerken die ook nog wisselen van samenstelling. Voor de benodigde samenwerking en procesverbetering tussen de verschillende onderdelen van die ketens en netwerken is digitalisering onmisbaar. Deze transformatie is op zichzelf al ingewikkeld, stelden Niels van Tent en Saskia Vlaar vast in een blog op zorgvisie.nl. ‘En digitalisering brengt ook nieuwe vraagstukken met zich mee, zoals veranderde zorgprotocollen, praktische en ethische afwegingen bij de inzet van nieuwe technologie, en vraagstukken over veiligheid en eigenaarschap van data.’
UITDAGEN Als toezichthouder bij organisaties in de ggz en het speciaal onderwijs ervoer Van Tent dat de manier van toezichthouden moet mee veranderen. ‘Minder beheersen, meer uitdagen. Minder controle op het totaal, meer de vinger op de zere plek leggen. De snelle veranderingen vragen van toezichthouders enerzijds een voortdurende alertheid, anderzijds veel vertrouwen omdat bestuurders snel moeten kunnen reageren. Toezicht op de digitale transformatie behelst dus meer dan inzicht in de technologische ontwikkelingen.’ Maar de vraag naar relevante expertise wordt weliswaar steeds vaker, maar lang niet altijd gesteld, viel hem op in zijn dagelijkse functie als recruiter voor de publieke sector en de zorg bij Ebbinge.
PROFIEL Bij opdrachten om een nieuwe toezichthouder voor een zorgorganisatie te zoeken, brengt hij daarom zelf de digitalisering ter sprake. ‘Vaak staan de bekende portefeuilles, zoals financiën of kwaliteit en veiligheid in het gezochte profiel. Dan vraag ik naar de aanwezigheid van digitaliseringsexpertise in de raad van toezicht.’ Zo heeft hij voor een ggz-instelling en een revalidatieorganisatie ‘digitaal deskundige’ rvt-leden gezocht. ‘Kennis van ict, techniek of automatisering is te smal’, tekent hij daarbij aan. ‘Een bestuurder moet een raad van toezicht willen die niet alleen de brede technische implicaties van de digitale transformatie overziet. Ook inzicht in de ethische kant en de gedragsverandering die de transformatie vraagt is van belang.’ Geschikte kandidaten zoekt hij bijvoorbeeld bij banken met hun lange ervaring met digitale dienstverlening, en ook bij echte techbedrijven.
INVENTARISATIE Saskia Vlaar is zo’n toezichthouder met een digitale achtergrond. Zij is onder andere lid van de raad van toezicht bij Noordwest Ziekenhuisgroep en heeft in haar loopbaan leidinggegeven aan digitale innovatie bij KPN, TNO en Shell. Van Tent kwam met haar in gesprek over het belang van digitaliseringsexpertise in de zorg en zij besloten de aanwezigheid ervan onder rvt-leden in de zorg te inventariseren. Ze deden steekproefsgewijs onderzoek over de hele breedte van de zorg – van academische ziekenhuizen, jeugdzorg, ggz en ouderenzorg tot maatschappelijke opvang. Bij slechts 17 van de 110 organisaties in de steekproef was de digitale discipline vertegenwoordigd. Er tekenden zich weliswaar verschillen af per subsector – 4 van de 13 bevraagde raden van toezicht in algemene ziekenhuizen beschikken over digitaliseringsexpertise, 2 van de 8 rvt’s van de academische ziekenhuizen en slechts 2 van 12 ggz-instellingen en 2 van 16 organisaties in de gehandicaptenzorg bijvoorbeeld. Naar aanleiding van deze resultaten schreven zij genoemde blog met een oproep tot meer aandacht voor het onderwerp.
SPEELBAL Het gebrek aan kennis maakt goed toezicht op digitale plannen lastig, menen Van Tent en Vlaar. En belangrijker: toezichthouders kunnen de nieuwe ontwikkelingen zo onvoldoende aanjagen. Met te weinig kennis worden organisaties snel een speelbal van leveranciers in plaats van een gelijkwaardige speler aan tafel. Dit leidt tot (dure) individuele oplossingen, veel pilots maar weinig brede implementatie, relatief veel geld naar ‘indekken tegen problemen’ en weinig naar broodnodige vernieuwing. ‘Maak ruimte en plaats voor rvt-leden met die kennis, wacht niet tot de termijnen zijn verstreken’, adviseren de twee toezichthouders. ‘Raden van toezicht gaan hier zelf over. En bestuurders moeten dit willen: tegenspel is ook op dit vlak van groot belang.’ Met digitale expertise halen raden van toezicht ook een aanvullende mindset binnen. Met de nodige kennis en mindset aan boord kunnen bestuurders zorgen dat de digitalisering doet wat die moet doen: de zorg transformeren.
Niels van Tent is director Publiek & Zorg bij Ebbinge en toezichthouder in de zorg.
Saskia Vlaar is ook toezichthouder in de zorg en gaf leiding aan digitale innovatie bij KPN, TNO en Shell.
Bron: Zorgvisie, gepubliceerd op: 20-11-2020